Verslag van een avond over organisatienetwerken: dé organisatievorm voor leerecosystemen?!

De mens is niet, de mens wordt. 
De samenwerking is niet, de samenwerking wordt.

          Inspiratie Masterclass Cambré – Leuven

Op dinsdag 8 november 2022 organiseerde Samen Onderwijs Maken Leuven een avond met Prof. Cambré over ‘Organisatienetwerken, de organisatievorm van de toekomst’. Bart Cambré is samen met Patrick Kenis auteur van het boek met de gelijknamige titel.  

Organisatienetwerken zijn bij uitstek de organisatievorm om partners te verbinden rond de ambitie van leerecosystemen. Loes Ory, schepen van Borgloon en mede-initatiefnemer van het leerecosysteem Zuid-Limburg, was die avond van de partij, samen met David Loyen (Link in de kabel vzw) en Damien Xhonneux (PIBO vzw). Alledrie maken ze deel uit van de coalitie van het Zuid-Limburgse ecosysteem Klooz. 

Saskia Vandeputte, doorbraakarchitect bij Tweeperenboom, interviewde Loes over de lessons learned van die avond.

Even vooraf: wat is een organisatienetwerk? 

In een organisatienetwerk staat het verbinden en delen van informatie, middelen, activiteiten en competenties van soevereine en unieke organisaties centraal, om samen een resultaat te bewerkstelligen dat geen van de organisaties afzonderlijk tot stand kan brengen. Een organisatienetwerk is gericht op het behalen van resultaten als oplossingen voor wicked problems waarvoor je verschillende soorten ‘weten’ binnenbrengt. 

Saskia: Vanwaar jouw/jullie interesse voor deze avond? 

Loes: Onze governance, de manier waarop we ons organiseren en besturen, liep stroef. Het governance-idee zoals we dat indienden, kwam na enkele maanden al niet meer overeen met hoe het netwerk zich aan het ontwikkelen was. We zaten vast in een kokerperspectief omdat we ten eerste niet goed wisten in hoeverre we mochten afwijken van ons oorspronkelijk projectvoorstel en ten tweede hadden we weinig zicht op de mogelijkheden om ons te organiseren. We voelden aan dat het vastpakken van die governance een cruciale stap was. 

Welke inzichten nemen jullie uit die avond mee? 

De theorie was niet volledig nieuw voor ons. Toch hadden we best veel aan de Masterclass van Bart Cambré. We legden onmiddellijk linken naar ons eigen leerecosysteem. Toen de avond voorbij was, begrepen we welke veranderingen we in onze organisatie moesten doorvoeren om de knopen, waarop we waren gebotst, op te lossen.  

We kregen op een aantal vragen antwoord. Ten eerste op de vraag hoe we onze coalitie konden organiseren op een manier dat het tegemoet kwam aan onze nood aan autonomie. Het lokaal bestuur Borgloon is hoofdindiener van het projectvoorstel. Dat was ook een vereiste bij het indienen voor deze oproep. De inspiratie en de noodzaak om ons leerecosysteem Klooz uit te rollen kwam echter vooral van de partners. Door de financiering te verbinden aan de rechtspersonen van de stad en de partners, vreesde de coalitie als netwerk geen autonomie te hebben en geen consensuele beslissingen te kunnen veiligstellen, zeker als er spanning komt binnen de governance. We vonden een oplossing voor onze bestuursknoop in de organisatievorm ‘Netwerk Administratieve Organisatie’ (NAO) die door Cambré werd toegelicht. 

Onze coalitie vormt daarbij het hart dat de regie voert en de beslissingen neemt. Twee mensen van de coalitie nemen de coördinatie op zich, inclusief de administratieve rol.  

Ten tweede hoorden we hoe je besluitvorming organiseert binnen zo’n NAO (zonder dat deelnemende organisaties het gevoel hebben hun volledige autonomie of inspraak te moeten opgeven). Concreet leerden we dat we met de coalitie via consent, zonder ‘baas’, besluiten kunnen nemen. We willen niet dat iemand zomaar alleen kan beslissen of een experiment bijvoorbeeld onder ons leerecosysteem valt. 

Ten derde was de theorie van het sociaal kapitaal interessant: de relaties en de (informatie)bronnen die je binnenbrengt als individu. Van daaruit leerden we dat het oke is om mensen in onze coalitie nominatief te benoemen, dus ten persoonlijke titel, niet met de namen van de partnerorganisaties. Mensen spreken namens hun netwerk, niet zozeer namens de organisatie waar ze voor werken. Net daarom hebben we ook nog iemand bijgevraagd in onze coalitie. 

Over het algemeen, was het verfrissend om te horen dat je bepaalde klassieke manieren en regels rond ‘hoe je te organiseren’ overboord kan gooien in een organisatienetwerk. Daar zitten ook uitdagingen aan, bv. dat ons leerecosysteem geen juridisch rechtspersoon is. 

Wat zou je meegeven aan een startend leerecosysteem?

Sta voldoende stil bij het model van governance. Een goed idee of een enthousiaste droom is een must, maar is niet genoeg. ‘Hoe gaan we ons organiseren?’ is een pertinente vraag om te kunnen beginnen. En zeker voor de ‘doeners’: het is ok om twee uur te brainstormen over leervragen. Met andere woorden: weet dat je kan bijleren over procesbegeleiding en maak tijd en ruimte om belangrijke processtappen te zetten.

Wil je nog iets kwijt?

Wat Cambré brengt, is redelijk high level. In de toekomst zou het nuttig zijn om ‘een duik in de diepte’ van deze materie aan te bieden voor leerecosystemen die in de maak zijn. Zeker praktijkvoorbeelden maken het verstaanbaar voor mensen die er minder ervaring in hebben. 

Er bestaat een mooie term voor het investeren in iets terwijl je er niet meteen iets voor terug krijgt: asynchrone wederkerigheid. Prachtig woord en fundamenteel in een leerecosysteem! When you give, you always get something in return. Not in a synchronous way, but within your value network (van den Hoff).

Meer weten?

• Blog van Samen Onderwijs Maken Leuven n.a.v. de avond over organisatienetwerken.
• Podcast van VLAIO over het boek.
• Het boek: Cambré, B. & Kenis, P. (2019). Organisatienetwerken. De organisatievorm van de toekomst. Pelckmans Pro. 

Foto’s werden genomen door Bavo Nys Fotografie