Transitieprojecten: “Dat is de kracht van diversiteit, dat iedereen met een heel andere bril op naar de dingen kijkt.”
We leven in een snel veranderende wereld. Evoluties als vergrijzing, individualisering, klimaatverandering en technologische vooruitgang zetten druk op onze samenleving. De manier waarop mensen vandaag leren, werken en leven botst op z’n grenzen. Hoe kantel je vastgeroeste ideeën en praktijken die lange tijd goed werkten, maar dat in de huidige context niet meer doen?
De Vlaamse overheid ging met fris- en dwarsdenkers, kantelaars en koplopers op zoek naar de kiemen van een nieuw verhaal voor leren en werken in 2050. Inspirerende beelden en denksporen vonden hun plek in een visiedocument dat het startpunt vormt voor de verdere denk- en doe-oefening onder de vlag van het transitieprogramma Leven, Leren, Werken dat in 2019 van start ging. Europa WSE riep op naar pioniers om met die beelden en denksporen aan de slag te gaan. Negen transitie-experimenten grepen de visie vast en werkten ze uit. Hoe hebben we samen met onze frisdenkers, kantelaars en koplopers de visie in de praktijk omgezet? Vijf weken lang nemen we je mee in dat verhaal.
Deel 4: hotspot 'Inclusie in cocreatie'
Eline Vermeersch (Europa WSE) vertelde dat er binnen de projecten specifieke gemeenschappelijke domeinen waren waarop de projecten veel leerden en waarmee ze handelingsperspectief gaven aan anderen. Die thema’s clusterden ze in vier hotspots. Deze week gaan we dieper in op de hotspot 'Inclusie in cocreatie'.
Je kan niet over ‘inclusie’ spreken zonder het ook over ‘identiteit’ te hebben. Waar je voorheen als persoon wel of niet bij hoorde, hing sterk samen met de groepen waarmee je je identificeerde, op basis van bijvoorbeeld een bepaalde taal, cultuur, werkcontext of politieke partij. De groepen waartoe we behoorden, definieerden ons. Het lidmaatschap was voor het leven en niet compatibel met lidmaatschap van een andere groep.
Of dat was de voorbije decennia toch doorgaans het geval.
In de huidige, superdiverse samenleving is dat model niet langer houdbaar. 'Mensen zijn vanuit een meervoudige identiteit tegelijk lid van verschillende groepen, afhankelijk van waar ze leven, leren en werken, hun levensfase, persoonlijke interesses, vriendschappen… Inclusie is niet langer verbonden met het lidmaatschap van een bepaalde groep, maar gaat over het positief omarmen en erkennen van de kansen die superdiversiteit biedt.
We leerden dat het belangrijk is dat alle partijen betrokken zijn bij de oplossing, want anders heeft ze geen kans van slagen. Dat is de kracht van diversiteit en dat iedereen met een heel andere bril op naar de dingen kijkt en dus ook andere waardevolle input geeft.
Hilde Vandenhoudt – LLW Hubsi
In de praktijk gaat 'inclusie' vandaag echter nog vaak over hoe de ander zich verhoudt tot de dominante norm, en hoe we de ander daarin kunnen laten passen. Maar wie diversiteit beschouwt als een verrijkende factor, kijkt anders naar inclusie. De ander moet niet zozeer in de dominante groep opgenomen worden; wel moeten we iedereen de ruimte bieden om een eigen plaats te kunnen en mogen innemen. Iedereen moet de kans krijgen om talenten te ontwikkelen en zichzelf te ontplooien.
Empathie is daarom ook een sleutelwoord in een superdiverse samenleving. Inleven en meevoelen met de ander of de situatie met de blik van de ander bekijken, maakt dat mensen zich gehoord en gezien voelen. Iedereen mag vanuit zijn eigenheid meedoen, meepraten en meebeslissen. Zo komen we tot oplossingen die voor iedereen werken.
Ik ben het meest trots op de shift in de mindset van een aantal leerkrachten omdat dit echt een lange weg was. Maar als je dan merkt dat iemand fundamenteel veranderd is in zijn manier van denken, van spreken, van taal… Dan weet je dat onze inspanningen echt geloond hebben.
Femke Houbrechts – hotspots voor talent
Wat zijn de belangrijkste lessen?
1. Organiseer kansen voor ontmoeting en verknoping
Om tot inclusie via cocreatie te komen, moeten mensen elkaar over hokjes heen ontmoeten en zich met elkaar verknopen in netwerkendie door hun diversiteit en complementariteit versterkend werken. Een gedeeld doel of een gedeelde uitdaging kan die ontmoeting en verknoping faciliteren, net als het creëren van gedeelde ruimtes. Door mensen letterlijk fysiek samen te brengen op één plek ontstaan er nieuwe mogelijkheden voor samenwerking en uitwisseling.
2. Werk samen met de ander, vanuit verschil
Erkennen dat diversiteit een meerwaarde is, betekent onder meer dat we aandacht moeten hebben voor hoe we samenwerken met anderen. Dat vraagt moeite en tijd, en is niet altijd even gemakkelijk. Methodes voor inclusieve besluitvorming zoals Deep Democracy en Sociocratie kunnen helpen om ruimte te geven aan elke stem en aan conflict dat gepaard gaat met verschillen.
3. Mensen zien vanuit een meervoudige identiteit biedt kansen voor inclusie
Wanneer we inzien dat wij en de mensen rondom ons tegelijk lid zijn van verschillende groepen, kleurt dat ons denken over de ander. Identiteit is meer en meer een vloeibaar gegeven, wat tot meer herkenning en verbinding over de grenzen van hokjes heen leidt. We pinnen ons niet langer vast op één element uit iemands identiteit, maar zien het complete spectrum aan kleuren, rollen, identiteiten…
In de elk van deze reeks transitieartikels lichten we één hotspot eruit en gaan we dieper in op de geleerde lessen en praktijken. Op de website https://www.transitiellw.be/ vind je alle informatie terug over het transitieprogramma leven, leren en werken in 2050 en de negen transitie-experimenten.